Het is een label dat voor veel fans als een belediging klinkt, maar het is de sportieve realiteit. Als Duitsland straks op 3 oktober voor de 26e keer de Duitse eenheid viert, is Leipzig de enige club in de Bundesliga uit de voormalige DDR.De toenmalige topclubs van de DDR-Oberliga zijn nu verspreid over alle lagen van het Duitse voetbal. Sommigen zijn een sterke middenmoter in de tweede divisie, anderen vechten voor hun bestaan in de derde divisie. Er zijn een aantal clubs die al jaren van het amateurvoetbal moeten genieten. Het nu onzichtbare IJzeren Gordijn is in de Duitse supporterscultuur nog duidelijk aanwezig. Het Oost-Westcliché wordt vandaag de dag nog uitgebuit binnen de harde kernen.
Advertentie
Marco Bertram kent de supporterscultuur van beide kanten. De in Oost-Berlijn geboren auteur en fotograaf vertrok na de val van de muur naar Leverkusen. Daar bezocht hij honderden wedstrijden in de omgeving voordat hij weer terugging naar zijn geboortestad. Sinds 2009 reist hij voor turus.net het land door om zo’n 130 wedstrijden per jaar te bekijken. Hij schrijft over de supporterscultuur bij verschillende Oost-Duitse clubs. De clichés over de fans in de stadions die hij iedere week bezoekt, irriteren hem.VICE Sports Bertram hem over het bijzondere groepsgevoel onder de Oost-Duitse fans, ‘wessi-schweine’ en waarom RB Leipzig een betere sfeer heeft dan de meeste traditionele clubs.
Marco Bertram tijdens een lezing van zijn boek over BFC Dynamo.
VICE Sports: In Magdeburg of Dresden springen en zingen de fans uit volle borst, ook op de hoofdtribune. Is er een onderscheid tussen Oost-Duitse en West-Duitse fans?
Macro Bertram: Ik denk van wel. Aan de ene kant is er enorme gretigheid naar succes. De meeste Oost-Duitse clubs zinken steeds dieper in de krochten van het Duitse voetbal. In Magdeburg hebben ze bijvoorbeeld vijfentwintig jaar amateurvoetbal gespeeld. Maar ondanks dat vind je de sfeer je niet alleen in vak U, het normale publiek met kinderen en vrouwen draagt ook gewoon bij aan het gezang en gespring. Ook in Dresden is de hele stad in rep en roer als Dynamo na lange tijd weer in een hogere klasse speelt. Ze kunnen van de kleinste dingen blij worden. Dat maakt de fans in het oosten gedeeltelijk fanatieker dan die in het westen.
Macro Bertram: Ik denk van wel. Aan de ene kant is er enorme gretigheid naar succes. De meeste Oost-Duitse clubs zinken steeds dieper in de krochten van het Duitse voetbal. In Magdeburg hebben ze bijvoorbeeld vijfentwintig jaar amateurvoetbal gespeeld. Maar ondanks dat vind je de sfeer je niet alleen in vak U, het normale publiek met kinderen en vrouwen draagt ook gewoon bij aan het gezang en gespring. Ook in Dresden is de hele stad in rep en roer als Dynamo na lange tijd weer in een hogere klasse speelt. Ze kunnen van de kleinste dingen blij worden. Dat maakt de fans in het oosten gedeeltelijk fanatieker dan die in het westen.
Advertentie
Heb je een idee waar dat vandaan komt?
Door de actieve supporterscultuur kwam er rond de eeuwwisseling weer een groepsgevoel op, wat zorgde voor een ongelooflijke harmonie. In de jaren negentig nam het aantal toeschouwers samen met de relschopperij toe, maar in hun Bundesliga-tijd was deze vorm van harmonie als nu in Dresden of Rostock nog niet bereikt – er reden nog niet zo veel fans mee naar de uitwedstrijden bijvoorbeeld.Wat is het grootste verschil met de jaren negentig?
Toen liepen ze in het centrum van Dresden of Magdeburg nog trots rond met sjaals van een Bundesliga-club uit de omgeving. Nu zie je kinderen in de steden die sjaals van een club uit de derde divisie dragen. In de jaren negentig stonden er ook altijd een aantal kopschoppers klaar voor hun stad, maar dat waren er maar weinig. De jonge fans, die na de DDR-periode geboren zijn, hebben een nieuwe dimensie bereikt met een andere supporterscultuur, maar het diepgewortelde karakter van de regio en het bewustzijn van traditie blijven ongelooflijk.Voelen jongeren in Oost-Duitsland zich daarom buitengesloten in het land?
Ja, meestal klinkt er “Wij tegen de rest” en “Wij tegen het westen”. Als er weer een club door investeerders wordt bedrogen, zie je de Oost-Duitse mentaliteit ook bij jongeren terugkomen. Ondanks dat ze het niet hebben meegemaakt, hebben ze het gevoel dat ze er buiten staan. In Magdeburg of Dresden is het daarom ook lastiger om sponsoren te vinden dan in Ingolstadt of Hoffenheim.
Door de actieve supporterscultuur kwam er rond de eeuwwisseling weer een groepsgevoel op, wat zorgde voor een ongelooflijke harmonie. In de jaren negentig nam het aantal toeschouwers samen met de relschopperij toe, maar in hun Bundesliga-tijd was deze vorm van harmonie als nu in Dresden of Rostock nog niet bereikt – er reden nog niet zo veel fans mee naar de uitwedstrijden bijvoorbeeld.Wat is het grootste verschil met de jaren negentig?
Toen liepen ze in het centrum van Dresden of Magdeburg nog trots rond met sjaals van een Bundesliga-club uit de omgeving. Nu zie je kinderen in de steden die sjaals van een club uit de derde divisie dragen. In de jaren negentig stonden er ook altijd een aantal kopschoppers klaar voor hun stad, maar dat waren er maar weinig. De jonge fans, die na de DDR-periode geboren zijn, hebben een nieuwe dimensie bereikt met een andere supporterscultuur, maar het diepgewortelde karakter van de regio en het bewustzijn van traditie blijven ongelooflijk.Voelen jongeren in Oost-Duitsland zich daarom buitengesloten in het land?
Ja, meestal klinkt er “Wij tegen de rest” en “Wij tegen het westen”. Als er weer een club door investeerders wordt bedrogen, zie je de Oost-Duitse mentaliteit ook bij jongeren terugkomen. Ondanks dat ze het niet hebben meegemaakt, hebben ze het gevoel dat ze er buiten staan. In Magdeburg of Dresden is het daarom ook lastiger om sponsoren te vinden dan in Ingolstadt of Hoffenheim.
Advertentie
RB Leipzig is een arbeidersclub maar heeft nu heel veel geld. De fans worden als klanten beschouwd, toch is daar de sfeer bij thuiswedstrijden een stuk beter dan bij de veel traditionele clubs. Komt dat ook door ‘het oosten’?
Het was van Red Bull heel slim om te investeren in Leipzig. De stad houdt ongelooflijk veel van voetbal – dat was al zo in de tijd van de DDR. Ook bij de twee andere clubs uit de stad (Lok en Chemie) zie je de passie voor de sport. Alle kritiek tegen Red Bull uit het begin is omgezet in gretigheid naar succes: de normale Leipziger verheugt zich op het Bundesligavoetbal. De normale toeschouwer wil gewoon goed voetbal en goede reclame voor hun stad. Maar ik denk dat dat voortkomt uit de liefde voor de stad en niet uit een hart voor de club of een energiedrank. Die liefde bestond sowieso al.
Het was van Red Bull heel slim om te investeren in Leipzig. De stad houdt ongelooflijk veel van voetbal – dat was al zo in de tijd van de DDR. Ook bij de twee andere clubs uit de stad (Lok en Chemie) zie je de passie voor de sport. Alle kritiek tegen Red Bull uit het begin is omgezet in gretigheid naar succes: de normale Leipziger verheugt zich op het Bundesligavoetbal. De normale toeschouwer wil gewoon goed voetbal en goede reclame voor hun stad. Maar ik denk dat dat voortkomt uit de liefde voor de stad en niet uit een hart voor de club of een energiedrank. Die liefde bestond sowieso al.
Foto: Imago
Je hebt jarenlang een hele rits stadions bezocht. Klopt het cliché dat de West-Duitse fans in het oosten nogal rechts zijn?
Dat cliché irriteert me. Vooral in Rostock is het bijvoorbeeld al langer niet meer zo. Een groot deel van de actievelingen bij de club gaat al een andere kant op, maar een aantal van hen heeft toch nog de rivaliteit met de linkse fans van FC St. Pauli in het achterhoofd. Natuurlijk is het bij Rostock materialistisch en ruw, maar ze houden zich weinig bezig met politiek. Er is wel een rechts groepje dat altijd wel probeert alle stadions binnen te komen, maar die hebben weinig met de club te maken. De clubs houden het in de gaten en bij Rostock bijvoorbeeld worden rechtse supporters vaak uit het stadion gezet.
Dat cliché irriteert me. Vooral in Rostock is het bijvoorbeeld al langer niet meer zo. Een groot deel van de actievelingen bij de club gaat al een andere kant op, maar een aantal van hen heeft toch nog de rivaliteit met de linkse fans van FC St. Pauli in het achterhoofd. Natuurlijk is het bij Rostock materialistisch en ruw, maar ze houden zich weinig bezig met politiek. Er is wel een rechts groepje dat altijd wel probeert alle stadions binnen te komen, maar die hebben weinig met de club te maken. De clubs houden het in de gaten en bij Rostock bijvoorbeeld worden rechtse supporters vaak uit het stadion gezet.
Advertentie
Veel fans uit het oosten praten niet met de nationale media. Waarom?
De fans voelen zich nogal verkeerd begrepen. Sommige kranten beschrijven een situatie bewust als ‘rel’ of laten bepaalde informatie achterwege. Maar meestal weet de media niet beter, want het blijft altijd een complex verhaal waarbij beide kanten nooit volledig onschuldig zijn. Ik denk dat ze zich vooral verkeerd begrepen voelen omdat alles heel erg wordt vergeleken. Het individuele en pure plezier van voetbal wordt bijna ontkend. Als er tijdens een uitwedstrijd een spreekkoor over de dikke uit de groep of tegen de eenzame dame in de bus wordt gemaakt, wordt de volledige groep gelijk als seksistisch of discriminerend neergezet. Veel fans hebben echt niks tegen homoseksuelen, buitenlanders, vrouwen of dikke mensen.In een wedstrijd tussen Magdeburg en Eintracht Frankfurt zouden er in het uitvak anti-Roma-leuzen en andere provocatiemiddelen gebruikt zijn. Heb je dat zelf meegemaakt?
Ik was daar zelf niet. Het werd in ieder geval daar wel als problematisch beschreven. Het grootste deel mag dan niet met politiek bezig zijn, bij zo’n wedstrijd kunnen er altijd wat verbale ontsporingen voorbij komen. Daarbij moet je niet vergeten dat de linkse Cemie-Leipzig-supporters dat ook een beetje aan het uitlokken waren. Die zijn met een aantal andere fans aan het provoceren totdat ze de uitsupporters uit hun vak lokken. Dan lijkt alles te mogen, dus tegen Frankfurt is er zeker een grens overschreden.In het oosten noemen ze de fans uit het westen vaak ‘wessis’. Tegen Eintracht Frankfurt riepen de Magdeburgers “Wessi-Schweine”. Heeft dat nog met het IJzeren Gordijn te maken?
In de competitie is dat al lang niet meer het geval. De meeste fans die ik in het oosten ben tegengekomen respecteren mensen uit Keulen, Dortmund of Nürnberg. Bij grote wedstrijden kan men zich meten met de grote supportersgroepen en harde kernen. Maar dan worden natuurlijk wel even alle clichés uit de kast gehaald. Maar er is minder haat tegen het westen, het is eerder een verbondenheid met hun eigen regio.—Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.
De fans voelen zich nogal verkeerd begrepen. Sommige kranten beschrijven een situatie bewust als ‘rel’ of laten bepaalde informatie achterwege. Maar meestal weet de media niet beter, want het blijft altijd een complex verhaal waarbij beide kanten nooit volledig onschuldig zijn. Ik denk dat ze zich vooral verkeerd begrepen voelen omdat alles heel erg wordt vergeleken. Het individuele en pure plezier van voetbal wordt bijna ontkend. Als er tijdens een uitwedstrijd een spreekkoor over de dikke uit de groep of tegen de eenzame dame in de bus wordt gemaakt, wordt de volledige groep gelijk als seksistisch of discriminerend neergezet. Veel fans hebben echt niks tegen homoseksuelen, buitenlanders, vrouwen of dikke mensen.In een wedstrijd tussen Magdeburg en Eintracht Frankfurt zouden er in het uitvak anti-Roma-leuzen en andere provocatiemiddelen gebruikt zijn. Heb je dat zelf meegemaakt?
Ik was daar zelf niet. Het werd in ieder geval daar wel als problematisch beschreven. Het grootste deel mag dan niet met politiek bezig zijn, bij zo’n wedstrijd kunnen er altijd wat verbale ontsporingen voorbij komen. Daarbij moet je niet vergeten dat de linkse Cemie-Leipzig-supporters dat ook een beetje aan het uitlokken waren. Die zijn met een aantal andere fans aan het provoceren totdat ze de uitsupporters uit hun vak lokken. Dan lijkt alles te mogen, dus tegen Frankfurt is er zeker een grens overschreden.In het oosten noemen ze de fans uit het westen vaak ‘wessis’. Tegen Eintracht Frankfurt riepen de Magdeburgers “Wessi-Schweine”. Heeft dat nog met het IJzeren Gordijn te maken?
In de competitie is dat al lang niet meer het geval. De meeste fans die ik in het oosten ben tegengekomen respecteren mensen uit Keulen, Dortmund of Nürnberg. Bij grote wedstrijden kan men zich meten met de grote supportersgroepen en harde kernen. Maar dan worden natuurlijk wel even alle clichés uit de kast gehaald. Maar er is minder haat tegen het westen, het is eerder een verbondenheid met hun eigen regio.—Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.