Waarom de Amerikaanse schaakkampioen weigert te spelen in Iran
Alle foto's: Andreas Kontokanis via Flickr

FYI.

This story is over 5 years old.

Sport

Waarom de Amerikaanse schaakkampioen weigert te spelen in Iran

In februari 2017 vindt het wereldkampioenschap schaken voor vrouwen in Iran plaats, maar de Amerikaanse kampioene zal er niet bij zijn.

Nazí Paikidze-Barnes heeft geweigerd deel te nemen uit protest tegen de verplichte kledingvoorschriften van het land.

Volgens de voorschriften moeten alle vrouwen in het openbaar een hoofddoek dragen. De wet maakt geen uitzonderingen voor mensen van een andere religie of nationaliteit, waardoor alle 64 deelnemers zich naar de wet moeten kleden.

“Ik vind het onacceptabel dat een wereldkampioenschap voor VROUWEN wordt georganiseerd in een land waar vrouwen geen fundamentele rechten hebben en als tweedeklas burgers worden behandeld,” verkondigde de kampioene op Facebook. Ze schreef dat ze geen hoofddoek wilde dragen omdat het de onderdrukking van vrouwen zou aanmoedigen. Het feit dat ze daardoor een van de meest belangrijke toernooien uit haar carrière mist, neemt ze voor lief (door de regels in het toernooi zal ze niet mogen spelen tot 2019).

Advertentie

Paikidze-Barnes is geboren in Rusland en woont momenteel in Las Vegas. Ze startte een online petitie om de World Chess Federation (FIDE) te dwingen het toernooi naar een andere locatie te verplaatsen of de kledingvoorschriften te veranderen. Ze heeft al meer dan 16.000 handtekeningen.

De FIFA zette de Iraanse overheid eerder ook onder druk omdat vrouwen geen mannelijke sportevenementen mochten bijwonen. En de sportwereld keerde zich tegen de internationale volleybalbond toen zij niet net als de FIFA in protest gingen.

De strijd begon na de revolutie van 1979. De Shah en zijn monarchie werden vervangen door de huidige Islamitische republiek van de theocratische Ayatollah Khomeini. Het nieuwe regime verlaagde de leeftijd waarop je mag trouwen van achttien naar dertien, sloot familieklinieken, verbood abortussen en legaliseerde bigamie. Ze volgden de Koran nauwgezet en veel standaardrechten voor vrouwen verdwenen. Ze mogen niet fietsen, zingen in het openbaar en het land verlaten zonder toestemming van hun echtgenoot.

Toen Iran zich als enige aanbood om het toernooi te organiseren, had de FIDE geen keus. In een persconferentie vertelde Geoffrey Borg, voorzitter van de FIDE, dat de schakers “de wetten zullen moeten respecteren”. De voorzitter van de Iraanse schaakbond, Mehrdad Pahlevanzadeh, is het daarmee eens. “Overal op de wereld zijn er regels over hoe je je lichaam moet bedekken,” zei hij. “Er is geen plek in de wereld waar mensen niks kunnen dragen in het openbaar.”

Advertentie

Iraanse journalist en activist Masih Alinejad legde uit dat de voorzitters het punt missen. “Dit is een discriminerende wetgeving, het is geen cultureel probleem,” vertelde ze vorige week aan VICE Sports. “De overheid van Iran forceert alle vrouwen om een hoofddoek te dragen. Alle vrouwen moeten zich laten horen. Als je verplichte kleding accepteert, geef je de Iraanse overheid nog meer macht om de vrouw verder te onderdrukken.”

De straf voor het overtreden van de kledingvoorschriften verschilt van een pak slaag tot een gevangenisstraf. Volgens Alinejad zijn er in de periode 2014-2015 zo’n 3,6 miljoen Iraanse vrouwen opgesloten voor het verkeerd dragen van hun hoofddoek. Oftewel, ze droegen de hoofddoek te losjes en lieten te veel haar of nek zien.

Afgelopen maart werden acht Iraanse modellen gearresteerd omdat ze een foto op Instagram hadden gezet waarop hun hoofd onbedekt was. In april besloot de hoofdcommissaris van de Theraanse politie, Hossein Sajedinia, dat zevenduizend undercoveragenten aan te stellen die zich alleen bezighouden met het opsporen van vrouwen die zich niet aan kledingvoorschriften houden.

Alinejad, die uit Iran moest vluchten en nu in New York leeft, is de campagne My Stealthy Freedom gestart op het enige platform dat bereikbaar is voor Iraanse vrouwen: social media. Ze nodigt vrouwen uit om via het platform foto’s van henzelf te delen zonder hoofddoek. De pagina heeft meer dan een miljoen volgers.

Advertentie

“Nazí is niet het toernooi aan het boycotten, maar Iran boycot haar,” zegt Alinejad. “Ze heeft zich bewezen en heeft een plek verdiend in een internationaal toernooi, maar Iran zet nu een extra horde voor haar neus en zegt: ‘je mag alleen meedoen als je je aan onze kledingvoorschriften houdt’. Waar in de FIDE-regelgeving staat er dat de spelers de religieuze regels van het gastland moeten volgen?”

Gary Walters, voorzitter van de Amerikaanse schaakbond, staat volledig achter de Amerikaanse kampioene. “We hebben FIDE eraan herinnerd dat het verplicht dragen van een hoofddoek in strijd is met de regelgeving van de federatie.” (In statuut 1.2 staat: “FIDE weigert discriminerende behandeling door nationale, politieke, raciale, sociale, religieuze redenen of op basis van gender.”)

Susan Polgar, voorzitter van FIDE’s commissie voor vrouwenschaken, heeft nog niet gereageerd op de vraag van VICE voor een reactie, maar zette wel dit bericht op social media: “Niemand van FIDE’s commissie voor vrouwenschaken, inclusief mijzelf, heeft een aanmoedigende uitspraak gedaan over de locatie. Ik heb specifiek gezegd dat elke speler haar mening kan laten horen aan mijn commissie zodat we het op de volgende vergadering kunnen bespreken. Voorlopig heeft de commissie geen enkele officiële klacht ontvangen van de 64 deelnemers.”

Paikidze-Barnes houdt zich stil en reageert niet op onze vraag voor een interview. Ondanks dat ze de spotlight succesvol weet te ontwijken, vertelt Alinejad dat er in Iran een enorme groep vrouwelijke activisten de schaakkampioene volgt.

Advertentie

Atena Daemi is zo’n activist. Daemi heeft protestliedjes gedownload, geprotesteerd tegen publieke executies, kinderrechten aangemoedigd en een foto van zichzelf zonder hoofddoek online gepubliceerd. In veel landen zou Daemi een held zijn. In Iran werd ze veroordeeld tot zeven jaar cel, maar ze is vrijgelaten op borgtocht.

Terwijl ze net vrij is, blijft ze voor mensenrechten vechten. Ook zij heeft een petitie gestart om Paikidze-Barnes te steunen. Ze heeft ook een brief geschreven naar de FIDE om duidelijk te maken dat hoofddoeken geen onderdeel van de Iraanse cultuur zijn maar juist een onderdeel van religieuze wetgeving. In haar brief maande ze de FIDE om Iran te vragen het toernooi te organiseren naar internationale standaarden. Ze heeft geen antwoord gekregen.

Ook voormalig wereldkampioen Garry Kasparov, Britse schaakmeester Nigel Short en voormalig Pan-Amerikaans kampioen Carla Heredia staan achter Paikidze-Barnes. Heredia, nu een schaakcoach aan de Texas Tech University, zei tegen CNN: “Het gaat niet alleen om die 64 schakers. Het gaat de hele wereld aan, het gaat om vrouwenrechten in het algemeen. Daarom spreek ik ook hardop. Sport moet vrij zijn van discriminatie.”

Maar al deze harde uitspraken kunnen ook averechts werken. Mitra Hejazipour, een van de vijf grote schakers in Iran, is bang dat de boycot de reeds wankelende vrouwelijke sportwereld in Iran kan schaden. Die is namelijk onderworpen aan de Islamitische wetgeving, zelfs als er in het buitenland wordt gesport, en er is bijzonder weinig subsidie. “Dit wordt waarschijnlijk het grootste sportevenement dat Iraanse vrouwen ooit hebben gezien,” vertelde ze aan The Guardian. “Het is niet eerder gelukt om een ander wereldkampioenschap voor vrouwen te organiseren. Het idee van een boycot is dus niet de juiste oplossing. Dit kampioenschap is juist belangrijk voor vrouwen in Iran; het is een kans om onze kracht te tonen.”

Advertentie

Daemi sprak met VICE Sports via een tussenpersoon in haar huis in Tehran. Terwijl ze Hejazipours mening respecteert, was ze het niet met haar eens. “We hebben al meer dan dertig jaar vrouwelijke politici meegemaakt die niet eens hun eigen waardigheid respecteren,” zei ze terwijl ze verwees naar de staatshoofden die een hoofddoek droegen als ze Iran bezochten. “Als toeristen, atleten en diplomaten een hoofddoek dragen, moedigen ze de onderdrukking van vrouwen aan. Zo verspillen ze jaren aan werk van vrouwenactivisten.”

“Voor hen is het misschien leuk om even een hoofddoek om te doen, maar voor ons is het een gevangenisstraf. Nazí was dapper genoeg om de kans om wereldkampioen te worden op te geven en haar mening te laten horen. Ze is de eerste westerling die haar eigen waardigheid respecteert.”

Paikidze-Barnes houdt stevig stand. “Ik ben vereerd en trots dat ik de kans krijg om de Verenigde Staten te vertegenwoordigen in het wereldkampioenschap,” vertelde ze publiekelijk. “Maar als de situatie niet verandert, zal ik zeker niet meedoen aan het evenement.”

Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.