Hoe HSV het Duitse voetbal door de oorlog sleepte
Foto: Noorweegse Voetbalbond

FYI.

This story is over 5 years old.

Sport

Hoe HSV het Duitse voetbal door de oorlog sleepte

Het is 29 April 1945.

Eén dag voor Hitlers zelfmoord en drie dagen voor de val van Berlijn. Het is de avond waarop er in Hamburg voor de laatste keer onder de nazivlag wordt gevoetbald. HSV is ongeslagen dit seizoen, maar moet het opnemen tegen de nummer twee, Altona 93.

Er wordt maar al te vaak gezegd dat de laatste voetbalwedstrijd in Nazi-Duitsland de derby uit München was, tussen Bayern en 1860 (3-2) op 23 april. Toch was het in Hamburg, en niet in de Beierse hoofdstad, dat er voor het laatst in het Derde Rijk tegen een bal werd geschopt.

Advertentie

In de weken voor die laatste wedstrijd heerste er veel paniek in Hamburg. Nog altijd vlogen bommenwerpers van de geallieerden over de stad, terwijl Britse soldaten via de Elbe oprukten naar het centrum. Van de stad zelf was niet veel meer over dan puin en as. Meer dan zeventig procent van de stad was ingestort.

Toch probeerden de inwoners zo normaal mogelijk te leven. En daar hoorde voetbal natuurlijk ook bij.

Voetbal als propagandawapen

Het Derde Rijk gebruikte, net veel andere totalitaire dictaturen, sport voor haar eigen doeleinden. Ze wilden de oorlog onder de bevolking promoten via het voetbal. Dit zorgde er onder andere voor dat de Duitse voetbalbond in de eerste jaren van de Tweede Wereldoorlog probeerde om Hitlers ‘Blitzkrieg’ in een voetbaltactiek te transformeren.

Adolf Hitler bij de wedstrijd tussen Duitsland en Noorwegen.

Voetbal werd tijdens de oorlog in Duitsland steeds geliefder. De kranten gaven er extra veel aandacht aan en ook de stadions wisten steeds meer toeschouwers aan te trekken, ondanks dat Duitsland midden in een tweefrontenoorlog zat en miljoenen soldaten in het buitenland aan het vechten waren. Alleen boksen was populairder dan voetbal. Geen wonder, dat was de enige sport die Hitler in Mein Kampf benoemde.

De amateurcultuur bij verenigingen ging helaas wel achteruit. De meeste spelers waren aan het front, als ze überhaupt nog in leven waren. Degenen die in Duitsland bleven, moesten naast het voetbal ook veel werken. De competities werden steeds meer per stad of regio opgesplitst, terwijl veel clubs juist hadden geprobeerd met anderen te fuseren om zo de landelijke competitie te kunnen doorzetten. Er ging veel talent verloren. De jeugd werd al vroeg in de Hitlerjugend opgenomen.

Advertentie

Ook het nationale voetbal werd al snel stilgelegd. De Duitse nationale selectie onder trainer Sepp Herberger speelde in november 1942 haar laatste officiële wedstrijd in Bratislava. Alleen de regionale competities waren nog over, want het amateurvoetbal kon nauwelijks blijven bestaan. Het clubvoetbal werd een belangrijk middel om de moraal onder de bevolking hoog te houden. De stadions waren een plek van vriendschap en vooral van afleiding.

Het stadion van Altona 93.

Voetbal werd tijdens de oorlog in Duitsland steeds geliefder. De kranten gaven er extra veel aandacht aan en ook de stadions wisten steeds meer toeschouwers aan te trekken, ondanks dat Duitsland midden in een tweefrontenoorlog zat en miljoenen soldaten in het buitenland aan het vechten waren. Alleen boksen was populairder dan voetbal. Geen wonder, dat was de enige sport die Hitler in Mein Kampf benoemde.

De amateurcultuur bij verenigingen ging helaas wel achteruit. De meeste spelers waren aan het front, als ze überhaupt nog in leven waren. Degenen die in Duitsland bleven, moesten naast het voetbal ook veel werken. De competities werden steeds meer per stad of regio opgesplitst, terwijl veel clubs juist hadden geprobeerd met anderen te fuseren om zo de landelijke competitie te kunnen doorzetten. Er ging veel talent verloren. De jeugd werd al vroeg in de Hitlerjugend opgenomen.

Ook het nationale voetbal werd al snel stilgelegd. De Duitse nationale selectie onder trainer Sepp Herberger speelde in november 1942 haar laatste officiële wedstrijd in Bratislava. Alleen de regionale competities waren nog over, want het amateurvoetbal kon nauwelijks blijven bestaan. Het clubvoetbal werd een belangrijk middel om de moraal onder de bevolking hoog te houden. De stadions waren een plek van vriendschap en vooral van afleiding.

Advertentie

Hamburg: de laatste hoop van het voetbal

Van de zestien regionale competities die in 1933 opgezet waren, kon alleen de Hamburgse het seizoen 1944/1945 tot het einde uitspelen. Het was een wonder dat het sportterrein in Rothenbaum, waar HSV haar thuiswedstrijden speelde, alle bombardementen heeft overleefd.

Foto van Hamburg uit het jaar 1945. Lastig te bevatten dat hier nog voetbal werd gespeeld.

HSV had in de eerste jaren van het nationaalsocialisme veel moeite met tegenstand van de nazi’s. De toenmalige voorzitter van HSV, Emil Martens, werd afgezet kort nadat Hitler aan de macht was gekomen. Hij werd beschuldigd van homoseksualiteit en moest daarom een ‘vrijwillige’ castratie ondergaan. Die moest hij ook nog eens zelf betalen. Ook een ander clubicoon ging verloren. Goalgetter Rudy Noack werd in de Sovjet-Unie gevangen genomen en stierf daar in 1947 als krijgsgevangene.

Ondanks deze tegenslagen bereikte HSV in de tijd van Hitler op sportief gebied meer dan iedereen had verwacht. In de Gauliga Hamburg, de regionale competitie, kroonde het team zich tot ongeslagen kampioen en scoorden ze meer dan honderd goals (dat is gemiddeld meer dan vijf (!) per wedstrijd).

Misschien maakte HSV wel gebruik van de blitzkriegtactiek, maar dat zullen we helaas nooit weten. Karl Oberhuber kreeg er in ieder geval weinig van mee. Hij eindigde na de oorlog als melkboer.

Vlak voor het einde

Op de dag voor de wedstrijd tussen HSV en Altona 93 begonnen de Britten hun offensief tegen Hamburg. Op de dag van de wedstrijd zelf, 29 april, werd er tussen Britse officieren en vertegenwoordigers van de stad gesproken over een overgave.

Tussen de bestormingen en eindeloze chaos – en terwijl een groot deel van de Hamburgse bevolking zich naar de westoever van de Elbe verplaatste om voor de oprukkende Russen te vluchten – won HSV met 4-2 van Altona 93. De held van de wedstrijd was topscorer Rolf Rohrberg.

Advertentie

De capitulatie zou pas 3 mei officieel worden. De dag dat Berlijn viel.

Een Russische en een Engelse soldaat omarmen elkaar na het einde van de oorlog. De Britse en Amerikaanse bezettingszone zorgde voor een Duitse spelersselectie, waar ook Rolf Rohrberg voor speelde.

Na het einde van de oorlog werd het voetbal in Duitsland opeens een belangrijk instrument voor verbroedering en hielp het in sommige gevallen als traumatherapie. Tegelijkertijd was voetbal de eerste sport die na de oorlog weer in een georganiseerde structuur werd gespeeld. En opnieuw was Hamburg het toneel van een strijd tussen de Duitsers en de Britten.

Voor meer dan 600 toeschouwers speelde het eerste elftal van HSV tegen de selectie van de Royal Air Force. De Hamburgers gingen als winnaars van het veld.

De eerste naoorlogse wedstrijd tussen “echte” clubs vond ook in Hamburg plaats. Opnieuw kon HSV tegen Altona 93 voetballen, dezelfde wedstrijd die slechts enkele dagen voor de val van het Derde Rijk werd gespeeld.

Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.