De Afrikaanse dictator die voetbal gebruikt om zijn misdaden te verbergen

FIFA en Qatar? Goed gedacht, maar daar gaat het vandaag niet over. Het gaat hier om de keuze van Issa Hayatou, de voorzitter van de CAF (Confederation of African Football), om in het kleine West-Afrikaanse landje Equatoriaal-Guinea de Africa Cup te organiseren. Dit toernooi vond plaats in januari 2015 en was misschien nog wel meer omstreden dan de keuze van Blatter en co. voor Qatar.

Marokko zou eigenlijk het toernooi huisvesten, maar het land was te bang voor het ebolavirus dat in West-Afrika heerste. De Marokkaanse overheid wilde dus dat het evenement een paar weken zou worden uitgesteld, maar de CAF – die geen miljoenen aan sponsorgeld wilde verliezen – weigerde daarmee in te stemmen. Het toernooi moest doorgaan zoals gepland, maar dat betekende dat voetballanden als Zuid-Afrika, Ghana en Nigeria op zo’n korte termijn niks konden organiseren.

Vanwege een gebrek aan tijd en opties werd er haastig een vergadering georganiseerd tussen Hayatou en de president van Equatoriaal-Guinea, Teodoro Obiang. Het resultaat was dat Marokko geen toernooi meer zou organiseren en Equatoriaal-Guinea, dat eerder verbannen was omdat ze spelers hadden laten spelen die niet mochten spelen, zou het nieuwe gastland worden. “De CAF bedankt het volk van Equatoriaal-Guinea, de overheid en vooral president Obiang,” zei Hayatou in een persbericht. “Om een toernooi als dit te organiseren, slechts twee maanden voor de aftrap, betekent dat je een echte Afrikaan bent.”

Terwijl het misschien begrijpelijk is dat Hayatou de inzet van Obiang door een roze bril zag, was de harde realiteit dat de organisatie van het toernooi een regelrechte ramp was voor de inwoners van Equatoriaal-Guinea. Obiang, 73 jaar oud, is het langstzittende staatshoofd van Afrika. Al sinds 1979 is hij aan de macht, sinds hij zijn oom versloeg in een militaire coup. De meest recente verkiezing in 2009 gaf hem 95 procent van de stemmen. De buitensporige levensstijl van de elite wordt gefinancierd door olievoorraden, terwijl 75 procent van de 750.000 inwoners op minder dan een dollar per dag leeft.

“Deze beslissing betekende dat er zo’n veertig miljoen dollar werd verspild en als valse propaganda werd gebruikt, ten koste van de broodnodige ziekenhuizen en andere prioriteiten in de sociale sector,” zegt Tutu Alicante, een mensenrechtenadvocaat en directeur van EG Justice. “Jonge mensen in Equatoriaal Guinea dromen van een betrouwbare overheid die economische hervormingen kan instellen, wat een groot deel van de bevolking uit de armoede zou helpen. Ze willen gewoon worden opgeleid in goede scholen en meehelpen in het opbouwen van hun land.”

Helaas sloot Obiangs beslissing aan bij een lange lijst aan acties die allemaal hetzelfde doel hadden: zijn internationale reputatie opkrikken, terwijl hij belangrijke problemen negeerde. Het BBP per hoofd van de bevolking is de afgelopen jaren met duizenden procenten gestegen en is momenteel het hoogste van alle Afrikaanse landen – en zelfs hoger is dan dat van Italië, Spanje en Rusland. Maar toch staat Equatoriaal-Guinea op plek 136 van de 187 landen in de Human Development Index, die de belangrijkste factoren voor de kwaliteit van het leven meet, waaronder levensverwachting, analfbetisme en levensstandaard. Het zuigelingensterftecijfer is een van de slechtste in de wereld en minder dan vijftig procent van de bevolking heeft toegang tot schoon water volgens een VN-rapport. De enige reden dat het BBP zo hoog is, is de rijke elite.

Opmerkelijk genoeg heeft dat Obiang niet tegen gehouden om miljoenen aan evenementen te verspillen: een vriendschappelijke wedstrijd tegen Spanje in 2013, twee African Union Summits, meerdere internationale economische en politieke conferenties en zelfs een internationale missverkiezing. In 2009 werd er een enorme basiliek gebouwd van tweehonderd meter. Er werd ook een modern vijfsterrenhotel gebouwd, waar de arme mensen van Mongomo – de geboortestad van de president – geen toegang toe hebben. Daarbij beschikt de familie over een ongelooflijke verzameling dure en zeldzame auto’s.

Obiangs strategie heeft perfect gewerkt. “Obiang heeft mensen in zijn thuisland schijnrijkdom gegeven, terwijl hij in het Westen, ondanks zijn desinteresse voor mensenrechten, met de hypnotische macht van olie en gas alles voor elkaar krijgt wat hij wil,” bevestigt Alicante. “Deze combinatie gaf Obiang de mogelijkheid om de ijzeren vuist te verbergen in een zijden handschoen.”

Voetbalofficials suggereren vaak dat de sport gebruikt kan worden om sociale veranderingen teweeg te brengen. Sepp Blatter zei ooit over de mensenrechtensituatie in Qatar: “Deze discussies over Qatar laten zien wat voor rol voetbal kan spelen in het genereren van publiciteit en verandering.” Alicante vindt dit een veel te kleurrijke blik. “De mensen die claimen dat er voordelen zijn voor de lokale bevolking daag ik uit om één voordeel te noemen dat het land wat in 2012 het toernooi mede organiseerde er uiteindelijk aan heeft overgehouden. Zoals de meeste infrastructuurprojecten in Equatoriaal-Guinea is dit ook een witte olifant van zelfverrijking met overheidsgeld.”

De ijzeren vuist bleef echter niet lang verborgen. Zowel Obiang als zijn zoon Nguema Mangue – tevens vice-president van het land natuurlijk – werden in de gaten gehouden door Frankrijk en de Verenigde Staten voor het witwassen van geld en het misbruik van overheidsgeld. Afgelopen december wilde Nguema Mangue uit het Nederlandse Makkum wegvaren met zijn jacht van 120 miljoen dollar. De Nederlandse autoriteiten staken daar een Hollands stokje voor, omdat de financiële situatie van de familie onder Frans onderzoek staat. Hij beweerde zelf dat zijn jacht staatseigendom was en er niks gedaan kon worden. Vorige week stond hij voor de rechter in Frankrijk, en werd besloten dat hij zijn verdediging mocht voorbereiden. 19 juni begint de rechtszaak dan echt, een rechtszaak die eindelijk de enorme corruptie zou kunnen aanpakken.

In het land worden tegenstemmers opgesloten en staat de beruchte Black Beach-gevangenis – een plek die wordt gezien als de meest inhumane faciliteit in heel Afrika. Daarom is het ongelooflijk dat de CAF de rechten voor het toernooi aan het land gaf, ondanks sterke waarschuwingen van mensenrechtenorganisaties als Freedom House en Alicantes EG Justice.

“De echte vraag is waarom CAF en andere overheden besloten bij te dragen aan deze misstand,” zegt Alicante. “Een groot deel van de bevolking zal er natuurlijk van genieten dat de Ghana Black Stars, de Ivorian Elephants, de Leopards, Bafana Bafana en andere teams komen spelen, maar het zou beter zijn als we konden zeggen dat de hele bevolking kon genieten van schoon water, elektriciteit en voedsel.”

—

Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.