We vroegen sportonderzoeker Agnes Elling naar de noodzaak van sport voor transmannen

Sport is voor iedereen belangrijk, of het nou gaat in vorm blijven of om aan een gespierd lichaam te werken. Voor transseksuelen gaat het belang van sport nog een stukje verder. Het kan ze helpen om te werken aan hun lichaam in transitie en het proces op een natuurlijke manier te versnellen. Vooral transmannen, die van een vrouwenlichaam naar een mannenlichaam gaan, sporten daarom veel.

Maar dat is niet zo makkelijk gezegd als gedaan. Er zijn een hoop beren op de weg voor transmannen die veel willen sporten. Er is bijvoorbeeld vaak geen plek waar ze comfortabel hun gang kunnen gaan, want de sportschool mijden ze vaak. Ook professioneel sporten is lastig door de hormooninname. Daarnaast speelt het nemen van mannelijke hormonen een rol bij de motivatie achter het sporten en het effect dat het heeft op een lichaam.

VICE Sports sprak dr. Agnes Elling over de rol van sport bij transmannen. Elling heeft voor het Mulier Instituut onderzoek gedaan naar transgenders en sport.

VICE Sports: Ha Agnes, waarom is sport zo belangrijk voor transmannen in transitie?
Agnes: Veel transmannen sporten om hun lichaam mannelijker te maken. Daarnaast helpt sport met de verwerking van gevoelens van onvrede over hun lichaam, omdat sporten je hoofd leegmaakt. Ten derde krijg je van de inname van mannelijke hormonen een grotere behoefte aan fysieke activiteit.

Dus het is ook een vorm van afleiding?
Het wordt vaak aangeraden aan mensen als ze niet lekker in hun vel zitten: ga maar lekker veel sporten. Sommige mensen gaan dan als een gek fietsen bijvoorbeeld. Het kan snel een soort verslaving worden. Dat heb ik ook bij sommige transseksuelen gezien. Als je vooral niet wil nadenken over de tussenfase waarin je lichaam zit, is het lekker om non-stop in de weer te zijn. Na het werk meteen sporten, om maar bezig te zijn en de negatieve gevoelens weg te houden. Dat lukt natuurlijk niet altijd.

En die mannelijke hormonen waar je het net over had, daarvan ga je sporten als een gek?
Ik heb eens een transman gesproken die in eerste instantie begon met sporten om gespierder te worden en zijn gedachten te verzetten. Toen hij begon aan de hormoonbehandeling voor zijn transitie naar een mannenlichaam, wist hij niet wat hem overkwam. Hij had opeens enorm veel extra energie en moest dat kwijt. Die energie kanaliseerde hij ook in sport. Dat komt vaker voor bij transmannen.

Speelt de moderne schoonheidsideaal voor transmannen ook mee bij die drive om zo veel te sporten?
Dat kan. In de samenleving van nu lijkt het verschil tussen mannen en vrouwen enerzijds soms minder belangrijk te worden, maar anderzijds is de druk om er expliciet mannelijk of vrouwelijk uit te zien, groter dan ooit. De meeste transmannen willen ook als echt man worden gezien en dan helpt het natuurlijk wel als ze flink gespierd zijn. Maar er zijn ook zeker transmannen die het minder belangrijk vinden dat ze er heel masculien uit zien en die weinig hebben met sport.

Hoe zit het eigenlijk met transmannen in de topsport?
Dat wordt minder als een probleem gezien dan transvrouwen. Bij transvrouwen wordt gezegd dat zij een voordeel hebben ten opzichte van andere vrouwen, omdat zij ooit een mannenlichaam hadden. Zeker als ze winnen is er veel weerstand bij onder meer tegenstanders en publiek. Bij transmannen doet het er niet toe dat ze vroeger een vrouwenlichaam hadden, omdat dat niet als voordeel wordt gezien. Het is wel een probleem als sportende transmannen nog in een hormoonbehandeling zitten.

Wat is dan het probleem?
Een transman die midden in een hormoonbehandeling zit, mag niet meedoen aan een professionele competitie, omdat hij per definitie doping gebruikt. De hormonen die hij inneemt voor zijn transitie, staan voor andere mannen op de dopinglijst.

De amateurs hebben weer andere problemen. Zij trainen vaak thuis, zonder hulp.
Ja, dat klopt. Als je in transitie zit, is de seksegescheiden omgeving van een sportschool moeilijk. Deels komt dat door slechte herinneringen aan gymlessen van vroeger, het gevoel dat je niet weet in welke kleedkamer je thuishoort. Het belangrijkste is dat transseksuelen vooral niet willen dat ze andere mensen een ongemakkelijk gevoel geven.

Het gaat vooral om het ongemak van anderen?
Ja, heel erg. Er zijn natuurlijk wel transgenders die zeggen: ik eis gewoon mijn rechten op en ga de kleedkamer in waar ik me het prettigst in voel. Maar de grootste groep transgenders vermijdt dat soort confrontaties liever en sport dan maar thuis. Zeker wanneer zij in hun transitie zitten.

In teamsporten heb je die keuze niet.
Nee, daar heb je bijvoorbeeld de vraag hoe lang je als transman in een vrouwenteam blijft spelen. Vaak zien teamgenoten het niet als probleem, maar op een gegeven moment zijn er tegenspelers die zeggen: he, daar loopt een vent bij. Voor een transman in transitie is zo’n beschuldiging aan de ene kant heel vervelend, maar aan de andere kant is het voor hem fijn om als man aangezien te worden.

Als de transitie compleet is, verdwijnt die extreme sportbehoefte dan ook?
Uit de gesprekken die ik met transmannen heb gevoerd, bleek dat wel vaak. Je bent dan een man. Het staat gewoon in je paspoort, dus je hoeft het niet meer met spieren te compenseren. Het omgaan met ongemakkelijke emoties is ook minder nodig, want de transitie is compleet. En de hormoonbehandeling wordt minder intens, dus je krijgt niet meer die stoot energie. Sporten kan dan natuurlijk nog steeds als je het gewoon fijn vindt, maar het heeft dan wel een andere betekenis gekregen.

Zie hieronder Transsporters, een documentaire van VICE Sports, over de rol van sport in de levens van drie transmannen:

—

Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.