Op de Spelen van 1908 schoten mensen elkaar overhoop voor een medaille

Synchroonzwemmen, trampolinespringen en snelwandelen staan niet bepaald bekend om hun stoere imago en je komt er tegenwoordig niet meer mee weg als je een paar biertjes drinkt na de wedstrijd. Maar het is niet altijd zo braaf geweest. Ruim honderd jaar geleden, in 1908, stonden er namelijk nog een aantal extra schietonderdelen (die inmiddels zijn uitgestorven) op het programma van de Olympische Spelen. Eén van de meest spectaculaire onderdelen waren de man-tegen-man-duels met pistolen.

Het is niet helemaal duidelijk waarom, maar in 1908 maakte de schietsport zijn rentree op de Zomerspelen. Blijkbaar was er een (vermoedelijk lichtelijk gewelddadig) lid van het Olympisch comité die het belachelijk vond dat in 1904 touwtrekken en roque wel deel uitmaakten van dit evenement, terwijl je elkaar nergens een beetje behoorlijk overhoop kon schieten op sportief niveau. Vandaar dat er een hele rits (vijftien in totaal) schietonderdelen aan de Zomerspelen werden toegevoegd.

De traditie van man-tegen-man-duels met pistolen begon in de 18de eeuw. Daarna bleef het een tijdlang behoorlijk in trek, zo was er in 1804 bijvoorbeeld nog het fameuze duel tussen de vicepresident van de Verenigde Staten, Aaron Burr, en de voormalig minister van Financiën Alexander Hamilton. Een kleine domper was wel dat laatstgenoemde hierbij overleed. Het is dat deze testosterongevechten inmiddels niet meer gangbaar zijn, anders hadden we dus Lodewijk Asscher met bijvoorbeeld Gerrit Zalm kunnen zien duelleren.

Destijds was het heel gewoon om je fitties via een pistoolduel, en niet middels een tweet of een reactie op Instagram uit te vechten. Op 3 mei 1808 besloten de Franse heren M. de Grandpère en M. de Pique hun conflict (ze waren beiden verliefd op een danseres genaamd Mademoiselle Tirevit) door middel van een directe confrontatie op te lossen. Het bijzondere was dat het duel zich een paar honderd meter boven Parijs afspeelde. Het leek de Fransmannen namelijk het meest logisch om zich allebei in een eigen luchtballon te verschansen voor wat extra spanning en sensatie. De Grandpère raakte bij zijn eerste poging direct De Pique’s ballon en won hiermee de strijd én het hart van Mademoiselle Tirevit. Het is weer eens wat anders dan een bosje bloemen sturen of een mixtape maken.

In de tweede helft van de 19de eeuw werd er wat minder aan deze man-tegen-man-duels gedaan, maar begin 20ste eeuw kwam er een opleving. Blijkbaar hadden ze geleerd van het verleden, want nu werden er kogeltjes van wax gebruikt. Deze balletjes werden ook de standaard op de Olympische Spelen van 1908, waar de man-tegen-man-duels met pistolen onderdeel waren van het sportevenement.

Overigens is zo’n balletje van wax niet hetzelfde als een paintball. Het materiaal dat gebruikt werd op de Olympische Spelen is niet dodelijk, maar komt wel een stuk harder aan dan een paintballetje. Vergelijk het met het verschil tussen Usain Bolt of Loretta Schrijver die tegen je aan rent. Beiden zijn niet plezierig, maar als je moet kiezen is laatstgenoemde een stuk minder pijnlijk. Het is in theorie trouwens wel mogelijk dat paintball ooit een Olympische Sport wordt. ESPN heeft de sport al een tijdje uitgezonden, hoewel dat geen enorm succes was. Tegenwoordig wordt het festijn vooral op internet getoond en gaat dat er behoorlijk professioneel aan toe. Voor de liefhebbers: hier de College National Paintball Championships, inclusief commentatoren, bloedserieuze analyses en acht uur lang aan sport waarbij je de bal(len) nooit ziet.

De proloog voor de pistoolduels op de Olympische Spelen vond plaats in 1906, op de Intercalated Games. Dit was een soortgelijk evenement als de Olympische Spelen, met medailles en deelnemers vanuit de hele wereld. Die medailles worden door het IOC alleen niet erkend. Op deze Intercalated Games werd voor het eerst aan het onderdeel ‘Men’s Dueling Pistol Au Commandement’ gedaan. Hierbij werd geschoten op een silhouet van een man. In werkelijkheid was het geen man, maar een dummy met een lange jas. De winnaar was Konstantinos Skarlatos, die de pop het vaakst in zijn borstkas wist te raken.

In 1908 was het dan eindelijk zover: het man-tegen-man-duel maakte zijn entree op de Olympische Spelen. Iedere deelnemer droeg een grote helm met een glasplaat voor zijn gezicht en dikke, beschermende kleding. De spelregels waren vrij simpel: de scheidsrechter vroeg of de spelers klaar waren, waarna hij de woorden “Fire! One-two-three!” uitsprak. Bij “fire” moest er geschoten worden en na “three” mocht geen waxkogel je pistool meer verlaten. Nee, het was geen spektakel waar je eens uitgebreid met een bak popcorn voor ging zitten, maar in die tijd had je nog geen Netflix of 4G-netwerk, dus was dit een prima alternatief om je mee te vermaken.

Over de competitie zelf is helaas weinig bekend, maar de winnaar werd de Amerikaan Walter W. Winans (wiens familie oorspronkelijk uit Nederland kwam). Overigens leefde Winans het grootste gedeelte van zijn leven in Rusland, pas op 58-jarige leeftijd bezocht hij ‘zijn’ Amerika voor het eerst, maar dat is weer een heel ander verhaal. Winans was niet alleen een begenadigd schutter, hij was ook een paardenfokker, schilder, schrijver, en won ook nog eens een gouden medaille als beeldhouwer (ja, ook daar waren toen medailles voor) op de Olympische Spelen van 1912. Boven alles had hij ook een epische snor.

Op de Zomerspelen van 1908 was Winans niet alleen bezig met duelleren. Hij nam ook deel aan maar liefst vijf andere onderdelen. Winans won de gouden medaille op het onderdeel met de kolderieke naam ‘Dubbel shot op lopend hert’. Er waren trouwens nog twee andere onderdelen waar het hert (of waarschijnlijk meerdere herten) in figureerde. Zo waren er ook ‘Enkel shot op lopend hert, individueel’ en ‘Enkel shot op lopend hert, team’. Tegenwoordig zou er mondiale oproer of een hashtag als steunbetuiging (#prayforhert) ontstaan, maar destijds leek het de normaalste zaak van de wereld. Helaas valt niet te achterhalen hoeveel herten er waren en of herten ook medailles konden krijgen voor bewezen diensten.

Al met al had Winans dus veel succes in 1908, in tegenstelling tot de Nederlandse deelnemers. In totaal deden er zeventien Nederlandse mannen mee aan de schietonderdelen. Geen van hen won een medaille. Wel hadden ze prachtige namen als Jan Johannes de Blécourt en Eduardes van Voorst tot Voorst, maar daar vielen vreemd genoeg geen prijzen mee te verdienen.

Na 1908 vonden er geen Intercalated Games meer plaats. Eerst waren er wat problemen met planning en later door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Op de volgende Zomerspelen mocht men niet meer op elkaar schieten. Misschien maar beter ook, want kort na de kroning tot duelkoning schoot Walter Winans per ongeluk twee vingers van iemands hand met een waxkogel. “De waxkogels kunnen zowel binnenshuis als in de buitenlucht gewoon worden gebruikt,” staat er in Popular Mechanics, een tijdschrift uit 1906. Hartstikke veilig dus. Zolang je maar niet op iemand zijn vingers richt.

—

Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.