Moord, corruptie en de ondergang van een Chinese voetbalgrootmacht

Clubs uit de Chinese Super League (CSL) hebben afgelopen winterstop enorme bedragen uitgegeven om spelers uit Europa en Zuid-Amerika binnen te halen.

De financiële slagkracht van de Chinese clubs is deels mogelijk gemaakt door een nieuwe televisiedeal. Deze overeenkomst, getekend in oktober 2015, betekent dat er de komende vijf jaar meer dan een miljard euro het Chinese voetbal ingaat. Veel meer dan de acht miljoen euro van voorheen.

“De televisiedeal, die komt van een gigant als China Media Capital – een bedrijf dat ook geld heeft geïnvesteerd in Manchester City’s moederbedrijf – wijst erop dat de voetbalindustrie in China aan het exploderen is,” zegt Mark Dreyer, een journalist en presentator in Peking, die op dit moment China Sports Insider runt.

“Het is nu politiek slim om betrokken te raken bij het voetbal. Het biedt ook geweldige kansen voor het zakenleven, aangezien de regering wil dat de sportindustrie van China binnen de komende tien jaar de grootste ter wereld wordt. Voetbal moet daarin de voorloper zijn. Het is ook belangrijk om te melden dat er binnen een jaar veel kan gebeuren in China, laat staan in vijf!”

Dat is zeker waar. Terwijl de transfers van Ramires naar Jiangsu Suning en Jackson Martinez naar Guangzhou Evergrande in het nieuws kwamen, viel de naam Dalian Shide FC nergens te lezen. Vijf jaar geleden was die club nog onderdeel van de Chinese voetbalelite, als winnaar van acht landstitels en drie bekers, maar in 2013 hield de meest succesvolle club van het land op te bestaan. Dalian ging ten onder aan een enorm schandaal, dat begon met de moord op een Engelse zakenman en eindigde met de levenslange opsluiting van een bekend politicus van de Communistische Partij.

* * *

Een artikel van The Guardian uit 2004 omschreef Xu Ming als “de nieuwe Roman Abramovich”. De vergelijking was destijds logisch. Xu was miljardair en oprichter van de Shide Group, een conglomeraat in projectontwikkeling, plastic en chemicaliën, in Dalian, het noordoosten van China.

Hij was ook de eigenaar van de zeer succesvolle voetbalclub uit de stad. Tegen de tijd dat Xu de club kocht in 2000, was Dalian al een gevestigde naam in het Chinese voetbal. De kans om de club te kopen deed zich op precies het juiste moment voor, voor een jonge zakenman die zijn bekendheid uit wilde breiden buiten de vergaderkamer.

“Het noordoosten van China is een broeinest voor voetbal, Dalian al helemaal,” vertelt Cameron Wilson, redacteur van
wildeastfootball.net.

De jaren van ongekend succes, een periode waarin profvoetbal net ontstond in China, hadden een enorm effect op de sport in dat deel van de wereld. Wilson vervolgt: “In China zijn de mensen vrij wispelturig, ze volgen graag de massa. Als je een elektronicawinkel begint in een lege straat en het een succes wordt, zal de hele straat binnen de kortste keren vol met elektronicawinkels zitten.

“Het succes van Dalian in de eerste jaren van de Chinese eredivisie zorgden er waarschijnlijk voor dat iedereen van de sport ging houden. Dat is daarna zo gebleven. Het aantal spelers dat via Dalian de Chinese Super League in is gestroomd, is overweldigend.”

Voordat Xu de club overnam heette het Dalian Wanda, vernoemd naar de vorige eigenaar, Wanda Group. De voorzitter van die groep is Wang Jianlin, momenteel de rijkste man van China met een geschat vermogen van 28 miljard euro. Jianlin bezit twintig procent van de aandelen van Atletico Madrid.

Wang had scheidsrechters openlijk van matchfixing beschudigd en naar verluidt was hij klaar met de bemoeienissen van Bo Xilai, de burgemeester van Dalian en de machtigste politicus van de stad. Bo was ook een fanatiek voetbalsupporter.

In de jaren negentig hielp Bo Xu aan enorme constructieprojecten. De aankoop van Dalian zou het belang van Shide Group in de stad en de samenwerking van Bo met Xu verder versterken.

In tegenstelling tot Bo was Xu geen voetbalfan. Een van zijn vrienden zei in een artikel van Southern Weekend over Xu: “Xu Ming begrijpt niks van voetbal en hij kijkt er niet naar,” en “hij gebruikt voetbal alleen als een schaakstuk in zijn zakelijke operaties.”

In de woorden van Dreyer: “De voornaamste reden voor rijke mannen om voetbalcubs te kopen, is het verbeteren van politieke banden.”

Doordat zijn team de prijzen aaneen reeg, duurde het niet lang voordat Xu zichzelf op een breder podium wilde tonen. In 2002 begon Dalian Shide een gezamenlijke onderneming met Newcastle United, waaruit een nieuwe club in Hong Kong moest ontstaan, alsmede een ruil van spelers en trainers tussen de Engelse en Chinese club. Het jaar daarna verschenen er veel berichten dat Xu in onderhandeling was voor een overname van Leeds United, dat toen nog in de Premier League speelde. Het project met Newcastle United verdween spoorloos en Xu kocht Leeds niet, alhoewel beide verhalen een enorme hoeveelheid publiciteit genereerden.

Xu schroefde vervolgens zijn investeringen in Dalian Shide terug, de club won de laatste titel in 2005, maar zijn relatie met Bo bleef sterk. Xu investeerde niet alleen in de projecten van Bo, die een chef van de Communistische Partij was geworden in Chongqing, maar hij betaalde ook de weelderige levensstijl van Bo en zijn familie. Zo nodigde een zoon van Bo eens zijn veertig klasgenoten van Harvard uit om Peking, Chongqing en Shanghai te bezoeken. Xu betaalde de vluchten en accommodatie. Je mag aannemen dat ze niet economy class vlogen of in stapelbedden sliepen.

Ondertussen brokkelde Dalian Shide snel af van kampioen naar degradatiekandidaat in 2008. Het jaar daarna probeerde Xu de club aan de Aerbin Group te verkopen, maar dit mislukte.

Net als in het geval van de voetbalclub, kon de opmars van Xu en Bo niet eeuwig duren. De neergang begon in 2011 na de dood van Neil Heywood, een zakenman uit Londen die in dienst was van Bo’s vrouw Gu Kailai. Heywood beheerde een luxueuze villa, betaald door Xu, aan de Franse Rivièra.

Heywood had naar verluidt geprobeerd om Gu af te persen door te dreigen met het bekendmaken van haar netwerk aan buitenlandse belangen. Gu nam Heywood mee uit eten, voerde hem dronken, bracht hem terug naar zijn hotel in Chongqing en vergiftigde hem met cyanide.

Bo slaagde er niet in om een onderzoek van de politie naar de dood van Heywood te onderdrukken. Hij kreeg ruzie met de politiechef van Chongqing. Toen de autoriteiten Bo’s zakelijke activiteiten onderzochten, werd Xu een verdachte. Bo werd schuldig bevonden aan corruptie, waaronder omkoping door Xu voor een bedrag van drie miljoen euro. Bo en zijn vrouw zitten momenteel allebei een levenslange gevangenisstraf uit voor hun misdaden.

Nadat Xu als getuige op had getreden in Bo’s publieke proces, werd Xu achter gesloten deuren veroordeeld tot vier jaar gevangenisstraf, met ingang van zijn arrestatie in 2012. Hij zou dit jaar vrij zijn gekomen, maar stierf in december 2015 aan een hartaanval in de gevangenis. Hij werd 44 jaar.

De voetbalclub was haar eigenaar voor. Na de arrestatie van Xu in 2012 werd er een plan bedacht om Dalian Aerbin, opgericht nadat Xu zijn club niet wist te verkopen, samen te voegen met Dalian Shide. De Chinese voetbalbond blokkeerde een samenvoeging, waarna Aerbin besloot Shide op te kopen. Shide werd ontbonden in januari 2013. De meest succesvolle club van het land was niet meer.

Het gebeurt wel vaker in China dat teams ophouden te bestaan, maar de afbrokkeling van Dalian Shide is bijzonder door de status en het succes van de club. Volgens Wilson was het “een enorme schok waarvan de competitie nog altijd niet is teruggekomen.”

“Als de achtvoudig kampioen kan verdwijnen, kan dat elke club overkomen. Er is weinig aandacht voor het concept van voetbalcultuur en het belang daarvan wordt totaal niet begrepen door het Chinese voetbalsysteem.”

De meest loyale fans van Shide weigerden om over te stappen naar Dalian Aerbin. Wilson herinnert zich het volgende: “Aerbin werd gezien als een team dat voor werd getrokken door de lokale overheid, dus Shide-supporters wezen Aerbin af.” In plaats daarvan werd een nieuwe club opgericht, Dalian Transcendence, om de achtergelaten leegte en het stadion van Shide te vullen. Beide teams, Aerbin en Transcendence, spelen nu in de League One, het tweede niveau van het Chinese voetbal.

De opkomst en ondergang van Xu Ming en Dalian Shide geven een inzicht in de dynamiek achter het bezitten van een voetbalclub in China. Dreyer legt uit: “Clubs kunnen opeens uit elkaar vallen in China, zoals nergens anders. Dat komt voornamelijk door de veranderende politieke stromingen.” Maar nu de sport in China zich weer opricht na een periode van schandalen over matchfixing en corruptie, is het vooruitzicht positiever.

“De zakenmensen denken duidelijk dat de sport wordt opgeschoond. Vandaar dat ze investeren. Dat is ook waarom de vorige televisiedeals zo laag waren. Sponsoren wilden zich een paar jaar geleden niet inlaten met de competitie,” zegt Dreyer.

“Het voelt nu alsof de competitie zowel op als buiten het veld zichtbaar verbetert. Guangzhou Evergrande heeft de Aziatische Champions League twee keer gewonnen in de laatste jaren en het geld is voor iedereen zichtbaar.”

Toch blijft Dreyer voorzichtig: “Fans hier hebben alles al gezien, dus ze zullen er niet vreemd van opkijken als er weer een schandaal uitbreekt. De bezoekersaantallen van de CSL bewijzen wel dat de fans een hernieuwd vertrouwen in de competitie hebben na jaren van matchfixing.”

Over de omstandigheden rond de dood van Xu wordt veel gespeculeerd. Het officiële statement meldde dat hij “nog steeds veel interesse in voetbal” had, maar wanhopig was geworden omdat Dalian Shide slecht presteerde.

Maar het team was twee jaar voor zijn dood opgedoekt en hij had het zes jaar lang geprobeerd te verkopen.

“Ik weet niet zeker of er een samenhangend verhaal is over de dood van Xu in relatie tot Dalian,” concludeert Wilson. “Het gevoel dat in China overheerst is vooral ongenoegen over het verlies van het team. Chinese voetbalfans voelen zich vaak machteloos tegen de zaken die ze van bovenaf opgelegd krijgen.”

Nu het einde van het Europese voetbalseizoen nadert, zullen Chinese voetbalfans speculeren welke grote namen er in de komende transferperiode naar de CSL zullen komen. Het verleden leert dat verder in de toekomst kijken geen betrouwbare antwoorden oplevert.

—

Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.