Het structurele probleem van kinderhandel in de voetbalwereld

De wijziging verbood minderjarigen om naar een ander land te verhuizen om daar te voetballen. Daarbij gelden een aantal uitzonderingen, daarover later meer. Daarnaast werd een systeem (TMS) ingesteld waardoor bij een internationale transfer van een minderjarige, beide voetbalbonden de gegevens van de speler moeten bevestigen.

FIFA wijzigde Artikel 19 omdat handel in minderjarigen een slechte zaak is. Dat is logisch, zou je zeggen. Maar het gebeurt regelmatig in het voetbal en de grootste clubs doen het met roekeloze nonchalance. Barcelona, Real Madrid en Atletico Madrid zijn alle drie in de problemen gekomen door overschrijding van de regelgeving. Het grootste talent van Amerika, Christian Pulisic, omzeilde de regelgeving door een Kroatisch paspoort te nemen – wat legaal is – zodat hij op zestienjarige leeftijd in Europa kon spelen. Het aannemen van een tweede nationaliteit komt vaak voor om Artikel 19 te omzeilen.

Dan hebben we nog Qatars Aspire Academy, die kinderen van onder de dertien jaar koopt uit Afrika, Centraal-Amerika en Zuidoost-Azië. De kinderen worden naar Qatar gevlogen, daar getraind en vervolgens ondergebracht bij een Belgische club die eigendom is van Qatarezen. Technisch gezien mag dit allemaal van de FIFA, alhoewel deze gang van zaken de insteek van Artikel 19 op alle vlakken belachelijk maakt.

De Britse journalist Ed Hawkins ging undercover in de wereld van kinderhandel in het voetbal. Hij schreef er een boek over: The Lost Boys: Inside Football’s Slave Trade. Hakwins vertelde VICE Sports over zijn boek, waarom hij undercover ging en wat we kunnen doen om het probleem van kinderhandel in het voetbal te stoppen.

VICE Sports: Waarom besloot je een boek te schrijven over kinderhandel in de voetbalwereld?
Ik had nog nooit wat over dit onderwerp geschreven. Aanvankelijk was het de bedoeling dat ik op zou trekken met het internationale centrum voor sport en veiligheid (ICSS). Zij zouden een grondig onderzoek verrichten, maar dat ging niet door. Ik had veel met hen gepraat en onderzoek naar het onderwerp gedaan. Tegen de tijd dat duidelijk werd dat hun onderzoek niet doorging, was ik geïntrigeerd geraakt. Ik wilde weten wat er aan de hand was in deze wereld. Wat is de waarheid? Als ik eenmaal geobsedeerd ben door een onderwerp, moet ik de antwoorden vinden. Daarom ben ik doorgegaan.

Wat was jouw beeld van Artikel 19 voordat je aan dit onderzoek begon? Wat zag je naarmate je meer te weten kwam?
Voordat ik aan dit onderzoek begon, wist ik niet van het bestaan van deze wet. Ik wist niet dat je kinderen onder de achttien jaar niet mocht transfereren. Uit mijn onderzoek blijkt dat de voetbalwereld het ook niet lijkt te weten.

Een wet als Artikel 19 is in principe prima: kinderen onder de achttien jaar geen internationale transfers laten maken. Prachtig. Iedereen zal het daarmee eens zijn. Hou kinderen bij hun families, vrienden en scholen. Laat ze volwassen worden in hun eigen omgeving, en als ze eenmaal achttien zijn, kunnen ze doen en laten wat ze willen. Dan maken ze hun eigen keuzes.

Het probleem van Artikel 19 bestaat uit de kanttekeningen, de subregels die clubs min of meer een ontsnappingsclausule bieden. De bekendste is deze: je mag als minderjarige een internationale transfer maken als je ouders voor niet-voetbalgerelateerde redenen toch al naar dat land verhuizen. Die subregel gooit de deur voor corruptie wagenwijd open. Clubs regelen baantjes voor de ouders van de kinderen en halen de jonge voetballertjes dan binnen. De wet is dus niks waard.

Het andere probleem is het feit dat er clubs zijn die Artikel 19 moedwillig negeren, Barcelona is daarvan een geweldig voorbeeld. Om de een of andere reden denkt die club dat Artikel 19 niet op hen van toepassing is. Zo wordt een mentaliteit gecreëerd die doorsijpelt naar de kinderen zelf, gewetenloze zaakwaarnemers en scouts die snel geld willen maken. Ze kunnen gemakkelijk wijzen naar andere minderjarige spelers die transfers hebben gemaakt, wat een klimaat creëert waarin men schijt heeft aan Artikel 19. Het is verrot van de top tot aan de bodem.

Hoe makkelijk is het voor tussenpersonen om kinderen van onder de achttien te transfereren?
Nou, als je echt een speler wil verhuizen, dan doe je het gewoon. Een grote club als Manchester United gebruikt de kanttekening in de wet, waardoor het kind mag transfereren als de ouders werk hebben in hun land. Dus zij buigen de regels. Of ze stappen naar de FIFA en pleiten daar bij een speciale commissie die toestemming kan geven voor transfers van minderjarige spelers. Deze commissie spreekt zich meestal uit in het voordeel van de clubs. Dus je hebt ook nog een legitieme optie, om het zo te noemen.

Maar tussenpersonen zoeken naar spelers die de potentie hebben om voor een transfersom verkocht te worden, zodat ze een deel van die som kunnen innen. Zij zijn bereid heel ver te gaan om zo’n speler uit zijn thuisland te halen. Dat kan bijvoorbeeld door simpelweg een geboortecertificaat te vervalsen. Dat kan betekenen dat tussenpersonen iemand bij de lokale voetbalbond zo ver krijgen om data in het TMS te wijzigen, zodat de speler ouder lijkt dan hij is. Er zijn ook tussenpersonen die ambassades erbij betrekken, om visa en paspoorten te regelen. Daar bestaat een hele industrie voor.

Ik heb voor mijn boek gesproken met iemand die leeft van die handel. Hij regelt paspoorten. Het zijn nog echte paspoorten ook, maar illegaal verkregen, door corrupte ambtenaren te betalen voor de documenten.

Voor dit boek deed je je voor als een scout om te zien hoe het systeem werkt. Waarom besloot je dat dit nodig was? Maakte je je zorgen om undercover te gaan voor dit boek?
Nee, ik maakte me geen zorgen. Het is niet lastig om undercover te gaan als je weet dat het goed is voor de maatschappij om verslag te doen van een wereld vol illegale activiteiten, waarin wetten worden gebroken en kinderen verhandeld. Het is alleen maar goed om bloot te leggen wat mensen doen.

Ik kon dit onderwerp alleen begrijpen door undercover te gaan. Alleen zo kon ik de anatomie van de industrie doorgronden, erachter komen welke bedragen er in omgaan, welke trucs er gebruikt worden voor visa, paspoorten en het omzeilen van Artikel 19. Dus ja, het was absoluut nodig om undercover te gaan. Ik had geen moeite met de ethische bezwaren. Ik had alleen maar te maken met zaakwaarnemers die aangaven dat ze bereid waren om minderjarigen te verhandelen.

Ik ben benieuwd naar de indruk die je hebt van Qatars Aspire Academy. Is die ethisch verantwoord? Moeten we zoiets wel accepteren als sportwereld?
Ethiek is belangrijk als je kijkt naar Aspire. Ze staan erop dat ze, legaal gezien, niks fout hebben gedaan en FIFA heeft geen zin om er onderzoek naar te doen. Als je in details treedt, kan je er niet omheen dat FIFA onderzoek zou moeten doen naar de manier waarop Aspire minderjarige spelers van het ene naar het andere land verhuist, om ze vervolgens onder te brengen bij een club die ze zelf hebben gekocht – een club die bovendien speelt in een competitie die door UEFA en FIFA wordt erkend. Als de spelers verplaatst zijn naar zo’n competitie, spelen ze sowieso betaald voetbal, dus de Qatarezen buigen de regels.

Maar het punt is dus vooral ethisch. Is het goed dat Qatarezen kinderen kopen van hun ouders en hen verplaatsen naar een ander land, in de hoop dat ze de nieuwe Messi hebben gevonden?
Ik vind dat moreel fout. Presidenten van Europese landen hebben ook aangegeven dat het foute boel is. Universiteiten die al jaren onderzoek doen naar deze industrie zeggen ook dat het fout is.

Je gaat in het boek ook kort in op mensen die zich afvragen wat er zo slecht aan is, omdat het vaak gaat om kinderen die vanuit arme landen verhuizen naar landen waar het leven over het algemeen beter is.
Het probleem ontstaat op het moment dat de kinderen niet goed genoeg blijken te zijn, en ze eindigen in de prostitutie, aan de drugs of in straatbendes. Als het voetbal niet lukt, worden ze aan hun lot overgelaten en eindigen ze op straat.

Sommige kinderen weten waar ze aan beginnen. Zij weten dat de kans op een doorbraak in Europa klein is, maar ze weten ook dat ze op straat in Europa alsnog meer kunnen verdienen dan in hun thuisland. Zij kunnen zich afvragen wat het probleem is. Maar het is een gigantisch probleem als kinderen eindigen op straat, in de prostitutie, aan de drugs. Ik denk niet dat de voetbalwereld dat kan ontkennen.

Als Artikel 19 niet werkt, wat kan dan wel een oplossing voor dit probleem zijn?
Ik geloof dat Michel Platini altijd heeft gezegd dat het gewoon verboden moet worden. Dat je als club geen speler onder de achttien van een ander continent mag contracteren. Je mag dat gewoon niet doen. Geen kanttekeningen, geen manieren om de wet te omzeilen.

Natuurlijk zijn er dan mensen die alsnog paspoorten en geboortecertificaten zullen vervalsen om kinderen te transfereren. Dat brengt ons terug bij de cultuur van de voetbalwereld. Als de topclubs het serieus nemen, zoals Barcelona, dan ga je echt verandering zien, want dan sijpelt het door naar beneden.

Wat verbaasde je het meest toen je dit boek aan het schrijven was?
Het moment dat ik een e-mail kreeg van een Japanse jongen en Foot Solidaire, een goed doel. Daarna kwam ik erachter dat het goede doel, dat deze kinderen zou moeten helpen, juist onderdeel was van de uitbuiting van kinderen. Dat vond ik best schokkend. Volgens mij is FIFA daarna een onderzoek gestart naar Foot Solidaire.

Kan je door het schrijven van dit boek minder genieten van voetbal?
Nee, ik was altijd al vrij cynisch over de voetbalwereld. Het gaat in principe allemaal om geld en dat zal altijd zo blijven. Daar draait dit hele probleem om. Het gaat om geld. Op elk niveau van de ladder wil iemand zijn deel binnenharken. De topclubs willen de nieuwe Messi binnenhalen, de scouts en zaakwaarnemers willen snel geld verdienen en de kinderen willen meer welvaart. Iedereen doet mee en geld zorgt ervoor dat de wereld blijft draaien.

—

Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.