Het Nederlandse onderzoek naar doping via hersenstimulatie
Illustratie door Matthijs van der Geest

FYI.

This story is over 5 years old.

Sport

Het Nederlandse onderzoek naar doping via hersenstimulatie

"Hersenstimulatie kan bijvoorbeeld stress verminderen, wat voor atleten heel interessant kan zijn."

In topsport draait alles om details. Net die millimeter verder zijn dan je concurrent, net die milliseconde sneller reageren dan je tegenstander. Sommige atleten gebruiken doping om dat verschil te maken. Maar wat als er een ontraceerbaar en legaal middel is om net wat beter te worden in je sport? Precies. En uit recent onderzoek blijkt dat hersenstimulatie door kleine stroomstoten atleten kan helpen beter te presteren.

Advertentie

De meeste studies waren tot nu toe klein, maar de resultaten zijn veelbelovend, zo concludeert dokter Lorenza Colzato van Universiteit Leiden in haar onderzoek naar dit onderwerp. Vooral voor hand-oogcoördinatie en het verminderen van vermoeidheid blijkt hersenstimulatie goed te werken. Sommige onderzoekers hebben hersenstimulatie voor sporters al omgedoopt tot non-invasieve doping, omdat het in tegenstelling tot andere prestatieverbeterende middelen niet te traceren is.

Het gebruik van hersenstimulatie voor sporters is daarom ethisch een nogal interessante kwestie. Het onderzoek ernaar staat nog in de kinderschoenen, maar ziet er veelbelovend uit en zal de komende jaren uitgebreid worden. VICE Sports bezocht dokter Colzato in haar kantoor in Leiden, om te praten over haar onderzoek en de laatste ontwikkelingen op dit gebied.

VICE Sports: Hallo Lorenza, laten we bij het begin beginnen. Hoe werkt hersenstimulatie eigenlijk?
Lorenza Colzato: In principe stimuleer je via lichte stroompjes op het hoofd bepaalde gebieden van de hersenen. Als je bijvoorbeeld de visuele waarneming wil verbeteren, dan is de occipitale kwab heel belangrijk. Als je dat gedeelte van de hersenen stimuleert, wordt het actiever. Tijdens de stimulatie train je dan de taken waarin visuele waarneming belangrijk is. Zo hoop je dat de mensen die taak beter uitvoeren.

Bij welke sporten is hersenstimulatie tot nu toe getest?
Tot nu toe is er veel onderzoek gedaan naar het effect ervan bij schietsporten, boogschieten en golf. Bij golf is er vooral gekeken naar het putten. Er zijn ook onderzoekers die dit met voetballers willen testen. Het onderzoek heeft tot nu toe vooral te maken met de visuele waarneming. Dat kan gewoon verbeterd worden.

Advertentie

Hoe zou je dat in het voetbal kunnen gebruiken?
Ik kan me voorstellen dat het niet voor elke positie evenveel effect heeft, maar bijvoorbeeld voor de keeper kan het zeker interessant zijn. Bij standaardsituaties, zoals penalty’s, is goed te onderzoeken hoeveel effect het heeft als de hand-oogcoördinatie van de keeper gestimuleerd is.

Dr. Lorenza Colzato is, naast onderzoeker, ook professor Cognitieve Psychologie in Leiden.

Kan je, naast het visuele, ook andere gebieden stimuleren?
Het verschilt per sport welke stimulatie het handigst is natuurlijk. De motorcortex kan ook gestimuleerd worden. Er is bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar stimulatie van de motorcortex tijdens het wielrennen, een sport die vooral draait om conditie. Als je de motorcortex activeert, voelen de spieren tijdens het fietsen minder moe aan dan dat ze eigenlijk zijn. Dat kan wel helpen natuurlijk.

Hoe zorg je dat het geen placebo-effect is dat je meet?
De mensen in de placebo-conditie worden maar voor dertig seconden gestimuleerd. Ze voelen wel een kriebel, maar dat is maar voor een hele korte tijd. Ze denken dat ze de hele tijd worden gestimuleerd, maar dat is niet zo. De mensen die wel echt gestimuleerd worden, mogen we twintig minuten stimuleren.

Waarom twintig minuten?
Dat is vanwege veiligheidsredenen. Er is veel onderzoek gedaan met hersenstimulatie op dieren, waarbij ze hebben gezien dat de neuronen tot twintig minuten compleet veilig zijn. Niemand weet nog wat het effect op de lange termijn zal zijn op mensen, of het schade oplevert of niet. Dat is net als met doping of bepaalde drugs, je weet niet wat er gebeurt als je het langere tijd veel gebruikt. De wetenschap moet dat nog uitvinden.

Advertentie

Hoe lang duurt het effect na die twintig minuten stimulatie?
Uit onderzoek blijkt tot nu toe dat het effect tot een uur lang na de stimulatie kan duren. Dat zijn de acute effecten. Wetenschappers proberen nu protocollen te ontwikkelen waarbij mensen voor twee of drie weken tijdens een taak, bijvoorbeeld wielrennen, gestimuleerd worden, zodat het wellicht ook op langere termijn effect heeft. Maar nu kan je je al voorstellen dat een wielrenner zich voor een wedstrijd die om negen uur begint, kan stimuleren om kwart voor negen. Dan heeft hij nog een uur effect tijdens de wedstrijd.

Denk je dat deze techniek al gebruikt wordt door sportbonden en -organisaties?
Ik denk dat het al gebruikt wordt, maar het is nog niet echt georganiseerd. Je kan nu in principe al een draagbare hersenstimulator kopen voor 250 euro. Maar dat kan gevaarlijk zijn, omdat mensen vaak niet precies weten waar ze stimuleren, of te lang en te vaak stimuleren. Dit moet voorlopig alleen onder wetenschappelijk toezicht gebeuren, met mensen die kennis hebben van de veiligheidsprotocollen.

Hersenstimulatie is veel getest op schietsporten, zoals boogschieten, en golf.

Veel sporters zijn jong en zitten in jeugdopleidingen. Kunnen zij dit ook doen?
Ik denk dat het pas vanaf achttien jaar moet kunnen. We hebben als wetenschappelijke onderzoekers ook alleen toestemming voor mensen boven de achttien, maar veel atleten zijn zestien, zeventien. Het is immers nog de vraag of het schadelijk is bij jongeren.

Advertentie

Denk je dat dit ethisch vergelijkbaar is met doping?
Ik heb het er vaak over gehad met andere wetenschappers. Het is sowieso vergelijkbaar als dit ook schadelijk is voor het lichaam, maar op dit moment is dat nog niet duidelijk, omdat we het met mate gebruiken. Het probleem is dat hersenstimulatie echt niet te traceren is. Dat maakt het extra interessant. De politiek of de sportbonden moeten hier uitspraak over doen. Als wetenschapper kan ik alleen maar onderzoeken of het werkt of niet. Daarna wordt het een politieke beslissing.

Het lijkt me zeer moeilijk om die grens te bepalen.
Zeker, hersenstimulatie kan bijvoorbeeld stress verminderen, wat voor atleten heel interessant kan zijn. Maar je kan stress ook verminderen door te mediteren voordat je gaat sporten. Dat is ook niet te traceren. Als dat geen doping is, is hersenstimulatie dat wel? Dat is de vraag. Over een jaar of vijf wordt hier echt veel over gepraat. Het begint nu al.

Heb je hierover al contact met sportbonden?
Nog niet, op dit moment praat ik met de Universiteit van Kassel in Duitsland om een budget aan te vragen voor een nieuw en groter onderzoek naar hersenstimulatie in de sportwereld. In Duitsland wonen toevallig ook veel onderzoekers op het gebied van hersenstimulatie. Duitsland kan als voorloper gezien worden op dit gebied.

Wat voor onderzoek moet er nog gebeuren op dit gebied, voordat we het echt veel terug gaan zien?
Ik denk dat er vooral onderzoek gedaan moet worden naar de lange termijn, als je iemand maandenlang behandelt. Hoe werkt het dan? Daar moet nauwkeurig naar gekeken worden. Iedereen is anders. Misschien is tien minuten stimulatie voor jou genoeg om een effect te zien, terwijl ik er twintig nodig heb. Er moet dus eerst een individuele aanpak gevonden worden voordat we echt verder kunnen.

Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.