De feministische non die als eerste een basketbalteam coachte

Ze wist het toen ze op de middelbare school van Sacred Heart zat, toen ze na haar studietijd les gaf op een basisschool en toen ze een non werd. Ze bleef dan ook coachen tot haar dood.

Maria werd geboren als Georgeanne Pares, in Buffalo, New York, op 25 februari 1941. Ze stierf begin dit jaar, als een van de succesvolste en meest iconische highschool-basketbalcoaches in de geschiedenis van New York.

Sacred Heart, de universiteit waar ze op zat, lesgaf en geschiedenis schreef, is ooit opgericht door de Nederlandse zusters van St. Franciscus. Deze zusters reisden rond 1870 vanuit Nederland naar New York om daar een school op te richten. “De zusters gingen tegen het gebruikelijke onderwijs in, waarin meisjes alleen huiselijke klusjes leerden. De zusters wilden jonge vrouwen lesgeven in cultuur, kunst en wetenschap,” legt de website van Sacred Heart uit. Een ander belangrijk punt voor de zusters was “de ontwikkeling van een sterk karakter bij de studenten.”

Pares koos ervoor om dat sterke karakter te ontwikkelen via sport, basketbal om precies te zijn. Ze was klein van stuk en een pittige, veeleisende coach, die op de loyaliteit van de spelers kon rekenen. Ze kwam structureel op voor vrouwensport en was zo fanatiek dat officials haar achter haar rug “Attila the Nun” noemden.

“Ze was een echte persoonlijkheid,” zegt Edith Wyss, die tussen 1989 en 2003 het hoofd van Sacred Heart was. “Ze was zo enorm toegewijd, hield van de sport en de uitdagingen die daarbij kwamen kijken. Ze had wel een kort lontje als iets haar niet beviel. Ze zag dit als haar taak, haar bijdrage aan de ontwikkeling van de meisjes.”

Pares was ontzettend toegewijd, en dat was aan de resultaten te merken. Ze won uiteindelijk 127 wedstrijden achter elkaar met Sacred Heart, terwijl ze tegelijkertijd ook het vrouwenteam van het nabijgelegen Canisius College trainde. En als het basketbalseizoen stil lag, gaf ze training in softbal, atletiek en badminton. Haar oud-leerlingen omschrijven haar als een strikte, maar rechtvaardige en eerlijke coach.

Maar ondanks haar achtergrond zag Pares er totaal niet uit als een non. Ze droeg bijvoorbeeld geen traditionele gewaden, maar polo’s van Lacoste. “Ik moest er soms een beetje om lachen hoe streng ze was,” zegt Theresa Wenzel, die onder Pares trainde en nu voorzitter is van Atlanta Dream in de WNBA. “Ik lachte altijd een beetje om verhalen over strenge nonnen die je in een klaslokaal op je hand slaan met een liniaal als je wat fout doet. Maar ik had nooit gehoord van een modieuze non als basketbalcoach. En al helemaal niet zo’n goede.”

Pares had niet veel met ego’s en al helemaal niet met luiheid. Ze stond geen supersterrengedrag toe. Elk grammetje energie dat ze bezat, ging naar haar teams. Ze verwachtte daarvoor wel hetzelfde terug te krijgen van de spelers. Dat werkte. Spelers vanuit de hele regio kwamen naar haar toe voor basketballes, ondanks dat Pares helemaal geen plek had om hen allemaal te trainen.

“Ze was een geweldige vrouw, een pionier,” zegt Suzanna Casey, die samen met Wenzel speelde onder Pares. “Mijn moeder en zus waren allebei naar andere scholen gegaan, maar ik wilde per se naar Sacred Heart vanwege zuster Maria Pares. Ik moest daarvoor wel elke dag drie bussen nemen, omdat het vrij ver van mijn huis was. Maar ik ging toch, omdat ik onder haar wilde spelen.”

Pares verliet New York in 1986 om aan de slag te gaan bij Marquette University. Daar maakte ze ook naam en haalde de internationale pers. Sports Illustrated en The New York Times schreven over haar en ze was te gast in de talkshow Late Show Starring Joan Rivers. Pares had volgens collega’s en leerlingen een goed gevoel voor humor en deed het goed bij Rivers.

“Sport is altijd al mijn passie geweest, maar ik mocht er eerst niet aan doen, omdat nonnen er gewoon niet aan deden,” zei Pares eens tegen The Buffalo News. “Nonnen deden niets behalve lesgeven en boenen. Vrouwen deden sowieso niet aan sport. Dat mochten we gewoon niet.”

Nadat ze als twintiger non werd, haalde ze een master sportwetenschappen aan de University of West Virginia. Daarna keerde ze terug naar Buffalo om het sportdepartement van Sacred Heart op de zetten in de jaren zeventig.

“Ze hield veel van de school en de zusters,” zegt Wyss. “Ze wilde meteen coachen, maar het duurde een paar jaar voordat we zover waren. In die tijd bestond er gewoon nog geen sport voor vrouwen. Ze was haar tijd ver vooruit.”

Pares coachte uiteindelijk op meerdere universiteiten en middelbare scholen, maar Sacred Heart bleef haar thuisbasis. In 1990 ging ze weg bij Marquette om voor haar moeder te zorgen. In 1999 ging ze weer bij Sacred Heart aan de slag, waar ze door bleef werken, ook toen ze in 2001 te horen kreeg borstkanker te hebben. Ze bleef er coach, totdat de school haar contract niet verlengde na seizoen 2014/15 omdat ze te streng zou coachen.

Haar vertrek bij Sacred Heart leidde tot hevige discussie. Pares hing toen namelijk al in de Hall of Fame van zowel Buffalo Sports als New York State Basketball. De keuze om haar contract niet te verlengen werd gezien als een schande. Vroeger werd er immers altijd discipline verwacht van een coach, en kregen strenge coaches het voordeel van de twijfel. Nu klaagden sommige ouders plotseling bij de school over de coachtechnieken van Pares.

“Harde coaches zie je nauwelijks nog,” zegt Casey. “Je kan geen coach meer hebben die het op de oldschool, harde manier aanpakt. Dat heeft alles te maken met de gevoeligheid van de kinderen en hun ouders.”

Pares vertrok en ging in de buurt als assistent aan de slag bij Villa Maria College, waar ze eerder als sportdirecteur had gewerkt. De laatste jaren van haar carrière als coach zat ze aan de chemotherapie en andere behandelingen in de strijd tegen kanker. Maar ze bleef gepassioneerd bezig met het vrouwenbasketbal.

“Ze hield echt van de sport,” zegt Wyss. “Ze had een speciaal televisiepakket zodat ze alle collegesporten van vrouwen kon kijken. Ze nam WNBA-wedstrijden op zodat ze die later terug kon kijken, om te analyseren wat goed en slecht ging. Ze was er gewoon gek op.”

Een groep oud-spelers van Sacred Heart wil nu dat het basketbalveld van de school naar Pares vernoemd wordt. Volgens hen zou het sportcomplex er nooit zijn als haar speelsters het niet zo ongelofelijk goed hadden gedaan.

“Ze motiveerde ons op onze vrouwenschool om net als de jongens de spelen,” zegt Casey. “We pushten onszelf steeds verder. Ze maakte soms ook grapjes dat we bepaalde jongensteams makkelijk konden hebben. Ze was geen boze feminist, maar ze zag dat de sport zich moest ontwikkelen en deed daar alles aan. Ze wilde dat wij beter werden, zodat mensen zouden zeggen: ‘Wow, kijk hoe goed deze meisjes spelen’.”

“Ik zal haar missen,” zegt Casey. “Pares heeft me niet alleen veel geleerd over basketbal, maar ook over het leven.”

—

Mis niets! Like VICE Sports Nederland voor je dagelijkse dosis ijzersterke sportverhalen.